Điều khiển mức độ phiên mã
Trong sinh vật nhân thực, điều khiển mức độ phiên mã là phương thức chính trong điều khiển biểu hiện gen. Điều khiển mức độ phiên mã là hình thức thực hiện thông qua tác dụng tương hỗ giữa yếu tố cis-diễn xuất và yếu tố trans-diễn xuất.
– Yếu tố cis-diễn xuất: là trình tự DNA cụ thể kết hợp với các gen cấu trúc. Chúng có tác dụng quan trọng trong khởi đầu và hiệu quả của phiên mã gen. Yếu tố cis-diễn xuất là điểm kết hợp với yếu tố trans-diễn xuất, tác dụng của nó trong việc điều khiển mức độ phiên mã gen thực hiện thông qua tác dụng yếu tố trans-diễn xuất. Trong gen nhân thực, yếu tố cis-diễn xuất liên quan đến điều khiển phiên mã có promoter, enhancer và silencer.
– Yếu tố trans-diễn xuất: thường gọi là nhân tử phiên mã, chỉ nhân tử protein được phiên mã trên các gen trên các nhiễm sắc thể khác nhau hoặc cách xa nhau trên cùng một nhiễm sắc thể. Yếu tố cis-diễn xuất và yếu tố trans-diễn xuất kết hợp với nhau, còn phải qua tác dụng tương hỗ giữa các protein mới thực hiện điều khiển phiên mã gen. Cơ chế điều khiển gen phiên mã bao gồm các loại sau: 1, biểu hiện điều khiển gen gưới tác dụng tương hỗ cùng các nhân tử phiên mã khác; 2, loại bỏ histone mang tính cạnh tranh, nhân tử phiên mã có tính trình tự và phức hợp khởi đầu phiên mã kết hợp ổn định với nhau, ngăn chặn sự ức chế sự tổ thành nucleosome đối với phiên mã; 3, tác dụng của DNA helicase,chức năng của một số nhân tử phiên mã là chuỗi xoắn kép DNA.
