Phương pháp đo kích thước nhiễm sắc thể
Việc đo kích thước nhiễm sắc thể, kích thước nhiễm sắc thể phân bào kỳ trung gian tương đối ổn định, có thể phản ánh sự khác nhau thực tế kích thước của các nhiễm sắc thể. Vì thế, thông thường việc đo kích thước nhiễm sắc thể chủ yếu là đo kích thước nhiễm sắc thể phân bào kỳ trung gian. Kích thước nhiễm sắc thể chính là chiều dài nhiễm sắc thể, đường kính và chiều rộng cơ bản là như nhau. Nhiễm sắc thể thông thường có chiều dài 0.5-30 µm, đường kính từ 0.2-3 µm.
Hình minh họa : Tương quan kích thước nhiễm sắc thể X và kích thước nhiễm sắc thể Y
Kích thước NST ở các loài sinh vật
Nhiễm sắc thể trên các loài sinh vật khác nhau có kích thước khác nhau. Thông thường, nhiễm sắc thể trên động vật nhỏ hơn thực vật., ở động vật thì nhiễm sắc thể động vật lưỡng cư là lớn nhất, số lượng nhiễm sắc thể càng ít thì có kích thước NST càng dài. Nhiễm sắc thể ở các loài sinh vật giống nhau có chiều dài không khác nhau là mấy. nhưng cũng có trường hợp ngoại lệ, gà thường, gà tây, vịt và chim bồ câu ngoài các nhiễm sắc thể tương đối dài, thì còn có vô số nhiễm sắc thể cực nhỏ; chiều dài nhiễm sắc thể số 1 của bò thường gấp 3-4 lần chiều dài NST Y; chiều dài nhiễm sắc thể số 1 của lợn gấp 5-6 lần chiều dài NST Y.
Sự Khác nhau về kích thước nhiễm sắc thể trên các mô khác nhau
Kích thước nhiễm sắc thể của các tế bào mô trên cùng 1 cá thể ở một số loài cũng có sự khác biệt lớn. Ví dụ, nhiễm sắc thể tế bào thần kinh ở ruồi dấm lớn hơn nhiều so với nhiễm sắc thể của tế bào sinh dục; kích thước nhiễm sắc thể tuyến nước bọt gấp 11 lần so với nhiễm sắc thể trung kỳ của các tế bào khác, và được hình thành từ nhiều sợi nhiễm sắc, độ dài tương đối của các nhiễm sắc thể này không thay đổi.
Gen và kích thước nhiễm sắc thể không hề liên quan tới nhau
Hình ảnh minh họa sự liên quan giữa gen và nhiễm sắc thể – Gen chỉ là một phần bên trong nhiễm sắc thể (NST)
Kích thước nhiễm sắc thể và số lượng gen trong nhiễm sắc thể không có tỷ lệ. Kích thước nhiễm sắc thể số 29 ở bò và nhiễm sắc thể Y như nhau, nhưng số gen trên nhiễm sắc thể 29 lại nhiều hơn nhiễm sắc thể Y. Vì vậy, kích thước nhiễm sắc thể không biểu hiện ở hàm lượng gen, sự khác nhau về kích thước này có liên quan đến mức độ nén chặt nhiễm sắc thể.
Kích thước nhiễm sắc thể có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường sống
Môi trường bên ngoài cũng ảnh hưởng đến kích thước nhiễm sắc thể. Trong điều kiện nhiệt độ thấp, tế bào nguyên phân hình thành nên nhiễm sắc thể có kích thước ngắn hơn nhiễm sắc thể được hình thành trong điều kiện nhiệt độ cao.