Khái niệm điều hòa cấp độ DNA
Điều hòa cấp độ DNA là chỉ thông qua việc thay đổi số lược và trình tự gen liên quan trong hệ gen thực hiện việc điều khiển biểu hiện gen, chủ yếu có 3 hình thức: Chất nhiễm sắc biến mất, số lượng gen tăng lên, gen sắp xếp lại. Điều hòa cấp độ DNA là phương thức thứ yếu có tác dụng hỗ trợ việc điều khiển biểu hiện gen ở sinh vật nhân thực.
– Chất nhiễm sắc biến mất: chỉ xuất hiện trong quá trình phát dục của một số loài sinh vật thấp cấp. Trong quá trình phân hóa tế bào, có thể loại bỏ hoạt tính một số gen bằng việc loại bỏ các gen đó. Trong quá trình phát dục ở một số loài động vật nguyên sinh, tuyến trùng, côn trùng và động vật giáp xác, rất nhiều tế bào bị mất đi cả sợi hoặc một phần nhiễm sắc thể, chỉ có một số tế bào sắp phân hóa thành tế bào mầm mới giữ nguyên sợi nhiễm sắc thể.
– Số lượng gen tăng lên: chỉ số lượng sao chép gen cụ thể trong một số tế bào tăng lên, là phương thức điều hòa tăng số lượng gen để đáp ứng nhu cầu nào đó. Số lượng gen tăng lên là hình thức trong giai đoạn phát dục và do nhu cầu sinh lý. Ngoài ra, gia tăng số lượng gen mà không theo đúng nhu cầu sẽ gây ra một số bệnh lý.
– Sắp xếp lại gen: sự sắp xếp lại trình tự các đoạn gen trong quá trình điều hòa, sắp xếp lại thành một đơn vị sao chép hoàn chỉnh. ở động vật có vú: gen Ig immunoglobulin sắp xếp lại gen trong quá trình phân hóa tế bào B chính là một trong những ví dụ điển hình của điều khiển biểu hiện gen thông qua việc sắp xếp lại gen.
