Di truyền tính trạng chất lượng ở bò

.

II – Di truyền tính trạng chất lượng của bò vàng

Màu lông bò là đặc trưng loài quan trọng nhất, bởi vì hiện nay trong việc gây giống bò vàng ở Trung Quốc, màu lông vẫn là tính trạng quan trọng nhất. Ở vùng nhiệt đới phía Nam Trung Quốc, màu sắc lông bò có liên quan đến khả năng chống chọi côn trùng; chất lượng da bò Tấn Nam cũng có liên quan đến màu lông.

1, Di truyền màu sắc lông bò vàng

Điểm gen quyết đinh màu lông: Hiện đã rõ, biến dị màu lông bò liên quan đến hơn 20 điểm gen. Nhưng màu lông liên quan mật thiết đến gây giống bò vàng chỉ có dưới 10 điểm gen:

+ Điểm gen R màu đỏ: Khi gen R đồng hợp, có thể là sắc tố nâu trong lớp lông bò và trong da bò biểu hiện. tuy nhiên, gen R là gen hạ vị của rất nhiều gen khác, vì thế trong loài bò vàng hiện nay không phải tất cả đều có màu đỏ nâu.
+ Điểm gen B màu đen: Trên điểm gen này đều có 1 cặp alen, lần lượt là gen B trội màu đen của lông và da và gen b lặn màu đen. Cá thể có kiểu hình gen BB hoặc Bb là lông đen, cá thể có kiểu hình gen là bb sẽ có màu lông khác.
+ Điểm gen S quyết định phân bố màu lông: Gen trên điểm này có các vai trò sau:
Gen S^D: trên cơ sở màu sắc lông, phần thân (ngực hoặc bụng) cá thể bò sẽ xuất hiện dây màu trắng thẳng xuống dưới. Màu lông loại này có thể gọi là “dây trắng”, thường thấy ở bò Belted Galloway của Pháp và bò Tam Hà Trung Quốc.
Gen S^h: Trên cơ sở màu sắc lông, phần đầu, cổ trước, ngực trước và đáy ngực sẽ có màu trắng. Đặc trưng này chủ yếu có ở bò Hereford, gọi tắt là “đầu trắng”
Gen S^c: Sống lưng và vùng bụng đều có một sọc trắng, hai bên thân là hai màu trắng đối xứng. Loài này gọi tắt là “lưng trắng”, thường gặp ở bò pinzgauer Úc và bò Tam Hà Trung Quốc.
Gen S: toàn thân chỉ toàn một màu, được gọi là “một màu”; bò đen, bò vàng đều thuộc giống này. Phần lớn bò giống này ở Trung Quốc đều có màu lông toàn một màu (đồng hợp tử SS).
Gen s: Màu trắng ở bò Hà Lan, như đen đốm trắng, đỏ đốm trắng. Bò đen đốm trắng và b ò đỏ đốm trắng đều là đồng hợp tử ss. Quan hệ trội của các alen này là S^D >S^h >S^C >S>s. Do vậy, trên lý thuyết, bò “dây trắng” có thể có 5 kiểu hình gen như sau: S^DS^D,S^DS^h,S^DS^c, S^DS, S^Ds; đem lai bò “dây trắng” với bò “dây trắng”, có thể sẽ sinh ra thế hệ con có đầu trắng, lưng trắng, toàn thân màu trắng hoặc đốm trắng. Bò “một màu” chỉ có thể có hai kiểu hình gen: SS và ss, khi đem lai bò “một màu” với bò “một màu” không bao giờ cho ra thế hệ con “dây trắng”; đem lai bò đầu trắng và bò lưng trắng có thể cho ra bò đốm trắng. Đem lai bò đốm trắng và bò đốm trắng, đốm trắng sẽ luôn là di truyền ổn định.
+ Điểm gen D: điểm gen này tồn tại ở một cặp alen: gen màu lông không pha loãng D và gen màu lông pha loãng d. gen d làm nhạt màu lông con lai (màu đen thành màu xám, màu đỏ thành màu vàng), D trội át d. Vì thế, đem lai bò màu tím đỏ có di truyền ổn định và bò vàng di truyền ổn định sẽ cho con lai có màu tím đỏ; bò đực vàng nhạt và bò cái vàng nhạt đen lai với nhau, trong số thế hệ con không thể có cá thể có màu tím.
+ Điểm gen Wn: trên điểm gen này có một loại gen lặn là wn làm màu lông không đen hoàn toàn nhạt đi thành màu trắng sữa; đồng hợp tử của nó là bò sữa với mũi và mí mắt có sắc tố. Alen trội của nó Wn làm sắc tố được biểu hiện trên lông, cá thể đó trở thành bò màu. Ở bò sừng ngắn, cá thể màu vàng sữa và màu trắng sữa là đồng hợp tử gen wnwn.
+ Điểm gen Wp: Gen trội Wp cũng có tác dụng làm nhạt màu lông của cá thể bò. Cá thể mang gen Wp có màu trắng sữa hoặc màu trắng, nhưng da luôn có đốm màu. Gen lặn Wp làm cá thể đó biểu hiện màu. “Trắng trội” ở giống này là đặc trưng của loài bò Charolais.
Do màu trắng sữa được quy định bởi hai điểm gen trên “làm nhạt” và Wp đều là “bạch hóa”. Bò Nam Dương Trung Quốc và giống bò vàng gần khu vực Khai Phong Đông Bắc Trung Quốc cũng có các cá thể bò màu trắng, màu vàng sữa và màu trắng ngà, màu sắc lông của những loài bò nàycó thể thuộc gen “trắng lặn” của bò sừng ngắn.
+ Điểm gen Br: Điểm gen lặn br làm cho cá thể bò không đen hoàn toàn có đường lưng, mũi và mi mắt có màu nâu đậm hoặc màu đen, thân và tứ chi có vằn đen. Ở các đi phương Trung Quốc đều có thể gặp rất nhiều loài bò này, alen trội Br không có vai trò trong việc này.
+ Điểm gen Bs: Gen lặn bs làm giống bò không đen hoàn toàn xuất hiện các đốm đen trên lông, các đốm đen này nhiều hay ít phụm thuộc vào giới tính, tuổi và dinh dưỡng theo mùa. Bò Nam Sơn ở ngoại vi khu chăn nuôi bò Tần Xuyên có rất nhiều cá thể có màu lông kiểu này.
+ Điểm gen Ps: Gen trội Ps làm xuất hiện đốm đen trên da bò không đen hoàn toàn, có thể thấy rõ nhất ở các bộ phận mũi, mí mắt, vú. Alen lặn ps không có tác dụng này.
+ Điểm gen In: Gen trội  In làm vùng hang, dưới bụng và vùng cuối đuôi của bò một màu xuất hiện đốm trắng, tần số gen In ở bò Hà Lan tương đối cao, gen lặn in không có tác dụng này.

Phân tích di truyền màu lông: trong thực tiễn gây giống vật nuôi, để tiện cho việc nghiên cứu, chỉ cần lấy gen khác nhau trong cùng một đàn (hoặc một cá thể) làm đối tượng phân tích. Ví dụ, đốm đen trên mũi bò Tần Xuyên chỉ liên quan đến điểm gen Ps, muốn có được cá thể trên mũi không có đốm đen, chỉ cần xem xét làm thế nào để có được đồng hợp tử psps; bò Tấn Nam có màu rượu vang và bò Tấn Nam màu vàng chỉ có gen điểm D mới có sự khác biệt, giống trước là D_{_} , giống sau là dd; muốn cố định màu rượu vang, chỉ cần xem xét đến khả năng phát hiện và đào thải gen màu pha loãng lặn d. Ví dụ khác, đem lai bò đen đốm trắng thuần chủng và bò vàng nhỏ vùng núi, xét về màu lông, thường chỉ liên quan đến gen ở các điểm B, S, D:

Nếu thế hệ F1 (đều là bò đen) đem lai với bò đen đốm trắng, do cả 3 điểm gen của thế hệ bò đen F1 đều là dị hợp tử, nên sinh ra phối tử với 3 loại hình. Bò đen đốm trắng sinh ra loại loại phối tử BsD; hơn nữa, hai điểm gen B, D đều mang tính trội, vì thế thế hệ F2 không thể là cá thể có lông khác màu đen, cũng không thể có màu lông bị pha loãng. Phối tử của bò đen đốm hoa ở điểm S là gen lặn s, phối tử bò đen F1 ở điểm S có hai trường hợp sau, một nửa mang gen S và một nửa mang gen s, vì thế thế hệ F2 sẽ có 1 nửa là bò một màu và một nửa là bò đốm trắng.
Nếu tiếp tục đem lai thế hệ pF1 với bò vàng, do phối tử bò vàng (bSd) ở hai điểm B và D đều mang gen lặn, tỷ lệ màu đen thế hế F1 với màu khác, tỷ lệ màu pha loãng và màu không pha loãng , sẽ quyết định tỷ lệ phối tử gen trội và phối tử gen lặn mag điểm tương ứng của thế hệ F1, cũng có nghĩa là ở thế hệ F2, tỷ lệ bò đen, bò xám, bò đỏ và bò vàng lần lượt chiếm ¼.

2, Di truyền đặc trưng hình thái

Đặc trưng hình thái của bò vàng là tiêu chí quan trọng của loài, chúng có mối liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp với tính trạng kinh tế, nên được chú trọng trong việc gây giống bò vàng.

• Di truyền hình dạng sừng: có hay không có sừng và hình dạng sừng như thế nào là đặc trưng của loài. Ở các giống bò có sừng, tính chất sừng, độ thô của sừng và sự phát triển của bộ xương có mối liên quan nhất định.

Ở bò vàng, có sừng hay không có sừng là do một cặp alen quy định. Gen không sừng là P, át gen có sừng p. Bò Zebu châu Phi, không sừng hay có sừng do gen trội ở hai điểm quy định, gen có sừng trội át gen không sừng. Bò vàng còn có điểm gen Sc, có thể làm cho bò không sừng biểu hiện ra dấu vết sừng (còn gọi là “sừng đánh dấu”), alen sc của nó không có tác dụng này. Tính trội giữa Sc và sc tùy theo giới tính cá thể, ở trâu đực, Sc mang tính trội, ở trâu cái thì ngược lại.

Ở bò Hoa Bắc Trung Quốc, thi thoảng phát hiện thấy cá thể bò không sừng, nhưng rất hiếm. Trung Quốc không có giống bò không sừng, vào những năm 70 của thế kỷ 20 mới nhập khẩu thêm các giống bò Hereford, bò Angus và bò Galloway, đều là các giống không sừng.

• Mỏm xương vai vai và ngực dô: bò Zebu, bò Hoa Nam và bò hoang Ấn Độ đều có mỏm xương vai vai và ngực dô rất phát triển. Ngoài cặp alen điều khiển tính trạng này, mức độ phát triển của mỏm xương vai vai và ngực còn chịu ảnh hưởng bởi nhiều minor genes. Tính chất tác dụng của các gen này có liên quan đến môi trường kích thích tố, kích thích tố đực có tác dụng làm bộ phận này phát triển hơn>